آستانه اشرفیه – مرواربافی

بامبو يا ني هندي نوعي خيزران است و اولين بار همراه با تخم چاي توسط کاشف السلطنه به ايران آورده شد . به اعتقاد عده اي صنعت بامبو بافي با آمدن استاد ولتري از چين به لاهيجان ، شروع گشته و با کمک استاد – کاران ايراني که شاگردان وي بوده اند رشد و تکامل يافت . بامبوبافي يكي از صنايع دستي در استان گيلان است كه مواد اوليه از ني خيزران بدست مي آيد. شروع کار بامبو بافي از حدود يكصدسال پيش با کشت چاي در گيلان رواج يافت و مهمترين مرکز توليد آن لاهيجان به ويژه منطقه ليالستان است. بامبو در مرداب ها و اطراف رودخانه هاي لاهيجان و رشت كه بسيار مرطوب است، مي رويد و محصولات آن هم جنبه تزييني و هم كاربردي دارد.

بامبو كه در زبان فارسی به نی خیزران شهرت دارد، گیاهی است كه در دامنه كوه ها و تپه هایی كه دارای رطوبت ۶۵ تا ۹۰ درصد باشد روئیده با كشت می شود. میزان رطوبت، حرارت موجود در منطقه و نوع خاك تعیین كننده كیفیت و مرغوبیت بامبو بوده و هر چه میزان رطوبت و حرارت بیشتر باشد، كیفیت محصول نیز بهتر خواهد بود.
گیاه بامبو كه تا كنون بیش از ۶۶۲ نوع آن شناخته شده دارای قطر و ضخامت های متفاوت است و در حال حاضر بهترین نوع بامبو در ژاپن، چین و بطور كلی كشورهای شرق آسیا ئ هند روئیده و كشت می شود و در ایران میتوان لیالستان لاهیجان، علی آباد(در فاصله سخت سرو تنكابن )، قاسم آباد رودسر و تقریبا بیشتر نقاط شمال كشور را در زمره مساعدترین مناطق رویش بامبو بحساب آورد.
در این مناطق بیشه های كوچكی وجود دارد كه در فصل پائیز و اوایل زمستان، یعنی هنگام بریدن و قطع ساقه های بامبو از هر یك بین ۵۰ الی ۲۰۰ شاخه نی بدست می آید.

بامبو از چهارقسمت سطح داخلی (دارای پوشش نرم )، دیافراگم (متصل كننده بخش های ساقه به یكدیگر ) میانه و پوشش رویه كه بسیار سخت و دیر شكن است تشكیل شده و دیافراگم كاملا فشرده بوده و آب در آن نفوذ نمی كند. بامبو معمولا به رنگهای مختلفی مانند سبز، مشكی متمایل به قهوه ای، عنابی و زرد مایل به كرم دیده می شود و اگرچه می توان معارف زیادی بر آن قائل شد، ولی بطور كلی موارد مصرفش بیشتر محدود می شود به :
۱) استفاده از آن برای تغذیه.
۲) بهره برداری بمنظور تهیه كاغذ و اشیاء مختلف چوبی و سایر معارف صنعتی.
۳) كاشت در اطراف باغها و مزارع جهت حفاظت محل.

گیاه بامبو محتوی مقدار فراوانی سلولز است كه میتواند برای تهیه كاغذ و همجنس ابریشم مصنوعی مورد استفاده قرار می گیرد.
در ایران كشت بامبو هنوز رواج چندانی ندارد و صرف نظر از بخشهای كوچكی در شمال كشور كه در آنها مقدار محدودی بامبو كشت میشود صنعتگران سایر نقاط از بامبوهای خودرویی كه در اكثر شهرهای شمالی و بویژه منطقه لیالستان لاهیجان وجود دارد، استفاده میكنند.

استفاده از بامبو جهت تولید محصولات مختلف تقریبا از زمان كشت چای در ایران، رواج یافت چرا كه بامبو بعنوان حفاظت محل چای كاری بكار گرفته شد و صنعتگران همزمان با بهره برداری چایكاران از مزارع چای به موارد استفاده متعدد آن برای ساخت فرآورده های گوناگون پی بردند و ساخت محصولات بامبو در گیلان متداول گردید.
هم اكنون استانكاران جوانی كه اكثرا نیز برخوردار از مهارت و كارآیی كافی هستند به كار در این رشته اشتغال دارند و مهمترین مركز تولید محصولات بامبو لیالستان لاهیجان میباشد.

از بامبو محصولاتی نظیر شكلات خوری، میوه خوری، لوستر، كلاهك آباژور، جای نان، صندلی و انواع دیگر وسایل مصرفی در اندازه های مختلف تولید می گردد.

برای تهیه یك ظرف بامبو ابتدا شئی را كه قبلا در انبار گذاشته شده و خشك شده است با اره نجاری به قطعات ۸۰ الی ۱۰۰ سانتی متر در می آورند. اندازه این قطعات با توجه به محصولی كه می خواهند تولید كنند متفاوت است. سپس با وسیله مخصوصی بنام داس آنها را از وسط بریده و بصورت نوارهای نئی در می آورند و لبه این نوارها را با وسیله ای كه در اصطلاح محلی ؛ ماشین ؛ نامیده میشود به عرض مساوی در می آورند و پس از رنده كردن آماده بافت مینمایند. كاربافت معمولا بر روی میزی كه روی آن چند دایره به اندازه كف و ته ظرفی كه میخواهند ببافند قرار دارد، انجام می شود.
صنعتگران ابتدا دایره كف ظروف را تهیه و سپس بدنه آنرا می بافند، گاهی نیز برای وصل كردن برخی از قطعات به یكدیگر از مفتولهای سیمی به بار نازك استفاده كرده و با انبردست معمولی آنها را به هم می پیچانند و در انتهای كار، تمامی اطراف نی را كه معمولا بزرگ و كوچك است با قیچی مخصوص كه بشكل قیچی باغبانی است، برش می دهند تا نی ها یك اندازه شود و محصول شكل یكنواختی پیدا كند.
▪ یك محصول بامبو از نوع مرغوب باید دارای ویژگیهای زیر باشد:
– رنگ آن طلایی متمایل به سفید باشد، قابل ذكر است كه بامبوئی كه رنگ آن سبز باشد نشان دهنده خشك نبودن آن بوده و احتمالا سیاه می شود.
– شبكه هایی كه بعد از بافت ایجاد می شود باید منظم و یك اندازه باشد.
– مفتولی كه برای وصل كردن بعضی از قسمتهای بامبو از آن استفاده میشود باید بسیار ظریف بوده و دقت كافی در پیچاندن آن به كار رود.
– از آنجا كه برخی از ظروف بامبو رنگی هستند مسلما در انتخاب نوع رنگ و نحوه بكار گرفتن آن باید دقت كافی بعمل آید.

طبق گفته بعضی از کارشناسان استفاده از ظروف پلاستیکی و فلزی را بهتر است کاهش دهید و به جای آن از ظروف سفالی استفاده نمایید.

اما این ظروفی که از گل و خاک درست می‌شود، چه خاصیتی دارد؟

در ظروف فلزی مانند آلومینیم، نیکل و کروم، احتمال نشت فلز به مواد غذایی وجود دارد؛ با وجود اینکه این خطر در ظروف گلی وجود ندارد. همچنین، پخت‌وپز در سفال باعث حفظ بسیاری از مواد مغذی خوراکی ها می شود.

مصرف آب نگهداری شده در ظرف یا بطری پلاستیکی به دلیل وجود مواد شیمیایی مانند BPA برای بدن مضر است. با وجود اینکه که ظروف سفالی این مشکل را ایجاد نمی‌کند. از طرفی، آبی که در ظروف سفالی نگهداری می‌شود، دارای طعم طبیعی است.

نتایج بعضی از مطالعات نشان می دهد که آب ذخیره‌شده در ظروف پلاستیکی باعث کاهش سطح هورمون تستوسترون در بدن می‌شود، درحالی‌که آب نگهداری شده در ظروف سفالی به حفظ هورمون تستوسترون کمک می کند و درنتیجه باعث بهبود روند سوخت‌ و ساز بدن می‌شود.

سفال قلیایی است و سطح pH آب را حفظ می‌کند. درواقع، وقتی غذاهای اسیدی در ظروف سفالی پخته می‌شود، طبیعت قلیایی ظروف سفالی کمی طبیعت اسیدی را خنثی می‌کند. به‌ همین ترتیب، باعث حفظ سلامت بدن و دستگاه گوارش می‌شود.

ظرف سفالی طبیعی و غیر سمی است و بخار را در خود نگه می دارد. همچنین مواد مغذی محلول در آب را نیز در خود حفظ می کند. ظرف سفالی گرما را در خود نگه می دارد و سازگار با محیط‌ زیست است.

موقعیت جغرافیایی

آستانه اشرفیه در ۳۵ کیلومتری مرکز استان رشت واقع است و فاصلهٔ آن تا شهر لاهیجان ۷ کیلومتر است . این شهرستان با وسعت ۴۲۶/۶ کیلومتر مربع در شرق گیلان در عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۱۶ دقیقه و طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۵۶ دقیقه شرق نصف النهار مبدا واقع شده است و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا -2 متر است . شهرستان آستانه اشرفیه با جمعیت ۱۲۵٫۴۳۷ نفر از دو بخش مرکزی با ۴ دهستان ( کورکاء، دهشال، کیسم و چهارده ) و بخش بندر کیاشهر با 2 دهستان ( دهسر و دهکاء ) تشکیل شده است.[نیازمند منبع] ۴۲ درصد جمعیت این شهرستان شهر نشین و ساکن در دو شهر آستانه اشرفیه و بندر کیاشهر و ۵۸ درصد روستانشین و ساکن در ۱۰۷ روستا می‌باشند. این شهرستان شامل دو شهر، دو بخش، ۶ دهستان و ۹۸ آبادی می‌باشد. شهر آستانة اشرفیه مرکز شهرستان است که در تلفظ محلی به آن «پیله آسّونه» گفته می‎شود. طول جغرافیایی آن ْ۴۹ و َ۵۸ شرقی و عرض جغرافیائی آن ْ۳۷ و َ۱۵ شمالی است پلی به طول ۸۵۰ متر در این شهر بر روی سفیدرود احداث گردیده است که این شهر را به رشت مرتبط می سازد. آرامگاه دکتر محمد معین نیز در شهر آستانه قرار دارد.

وجه تسمیه

این شهرستان که چهارمین شهر مذهبی کشورمان در مرکز آن قرار دارد در گذشته کوچان نامیده می‌شد و پس از تدفین پیکرسید جلال‌الدین اشرف پسر موسی کاظم در این شهر نام آن به درگاه (:آستانه) ورود به بارگاه سید جلال الدین اشرف یا “آستانه اشرفیه” تغییر یافت.

آب و هوا

آب وهوای آستانه مانند دیگر نقاط گیلان از نوع آب و هوای معتدل مدیترانه ای با رطوبت کمی بیشتر می باشد.دربعضی از سالها، چنانچه توده هوای سرد شمال، این ناحیه را تحت تاثیر قرار دهد، نظم واعتدال چند ساله به هم خورده و شدت سرما، زیاد می شود.

تاریخ

این شهر در قدیم «کوچان» نام داشته است. کاشانی در تاریخ اولجایتو از کوچیان نام برده که احتمالاً صورت دیگر همین نام است . پس از به خاک سپردن آقاسیدحسن یا سیدابراهیم معروف به سلطان‎سیدجلال‎الدین اشرف(ع) فرزند امام‎موسی کاظم(ع) در آنجا، به تدریج نام کوچیان فراموش گردید و نام آستانة اشرفیه متداول شد. اسکندربیک ترکمان، نام این روستا را آستانه، یاد کرده و آن را از توابع لاهیجان به شمار آورده است . فومنی گیلانی نیز در تاریخ خود نامی از آستان اشرفیه به میان آورده است . مکنزی که در ۱۲۷۴ق/۱۸۵۷م از اینجا گذشته جمعیت آستانه را در حدود ۷۰ خانوار برآورد کرده است. به گفتة او در فصل ابریشم در آنجا به زائران حرم جلال‎الدین اشرف غذای رایگان داده می‎شود . رابینو نیز از آستانه نام برده و شرحی دربارة آن به دست داده است. به گفتة او هر سال در فصل ابریشم زائران به سوی این زیارتگاه سرازیر می‎شده‎اند و بازار بزرگی که در آن شهر ساخته شده بود منبع سود زیادی برای صاحبان آن بوده است .

رودخانه های مهم استانه اشرفیه و کیاشهر

شهرستان استانه اشرفیه به خاطر داشتن چندین رودخانه در اطراف خود، یکی از شهرستانهای سرسبز استان گیلان محسوب می شود

– سفید رود
– شمرود
– سالارجوب
– حشمت رود

جنگل و درختان

منطقه سرسبز استانه اشرفیه پوشیده از سبزه، خزه، درختچه و درختان انبوه است. درختان این ناحیه عبارتند از:
تسکا، ازگیل، گردو، آلو، ازدار، انار، انجیر، به، پلت، توت، گلابی وحشی، سیب، شاه بلوط، تمشک، بید، افرا، گیلاس و …

جانداران

حیوانات این منطقه عبارتند از:
چهارپایان اهلی:گاو، اسب، گوسفند، میش، سگ، گربه و گاومیش
چهارپایان وحشی:شغال، روباه، گرگ، خرگوش، آهو، گربه وحشی، سمور، جوجه تیغی، خوک، گراز، سنجاب، کفتار ونوعی موش سینه سفید که نسبتا دراز اندام و ظریف است که به محلی به ان گنج بانو گویند و معروف است که در اطراف دفینه ها لانه می کند.
پرندگان اهلی:مرغ، اردک، غاز، بوقلمون
پرندگان دیگر:قوش(الغ)، باز، بلبل، قرقاول(تورنگ)، توکا، تولک، تیهو، جغد، قدجقه(جینجیره)، چارخو، چوب پا(نوعی اردک)، چنگر، گنجشک(چیشنک یا چی چی نی)، پرستو(حاج جاجی)، خوتکا، دارکوب، خوبوسه(نوعی بلبل)، درنا، دم جنبانک(دم بلاسکونه)، بلدرچین، سار، سرت، راب ایشکن(نوعی بلدرچین)، سبزقبا(یاکریم)، کلاغ(سیا کلاچ)، شاهین، سینه سرخ، قره قوش، غاز وحشی(شلخت)، شانه به سر، قرقی(واشک)، زاغچه(کشکرت)، کبوتر، گپر، هفت رنگ، زلوزن و…
خزندگان:لاک پشت، خرچنگ، زالو، مارمولک، سوسمار، مار

محصولات

از محصولات زراعی این شهرستان می‌توان بادام زمینی(که در واقع مر غوبترین بادام ایران است)، برنج (انواع برنج‌های معطر و طارمی، دمسیاه و…)، گوجه سبز و تخمه آفتابگردان و مرکبات نام برد.
به دلیل کیفیت و سبکی خاک این منطقه که بیشتر حاصل رسوبات سفیدرود است هویج نیز از محصولات آن است. این شهرستان از مراکز عمده تولید فلفل سبز دانست. ضمناً این شهرستان دارای نوعی کدو تنبل است که از نظر ارزش تغذیه در سطح بالایی قرار دارد. آستانه اشرفیه از مراکز اصلی تولید نهال صنوبر است. همچنین صید ماهی در دهستان دستک و بندر کیاشهر در سواحل خزر رونق فراوان دارد.

بزرگان علمی

استاد محمد معین – استاد رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

اماکن

– پارك ملی بوجاق بندركیاشهر
– پارک جنگلی بندرکیاشهر
– آرامگاه آقا سید جلال‌الدین اشرف
– بقعه‌های آپیر جنگلی آقا سید حسن – آقا سید حسین و امامزاده محمد.
– بقعه‌های آقاسید محمد کماچال
– پارک ساحلی استانه اشرفیه
– مناظر حاشیهٔ رودخانهٔ سپید رود
– آرامگاه دکتر محمد معین
– پل چوبی کیاشهر.
– پل خشتی نیاکو و کیسم
– تونل جنگلی صفرابسته
– سواحل دستک
– منطقه ی زیبای عسگر آباد دهكاء

دانشگاه ها

– دانشگاه ازاد اسلامی واحد استانه اشرفیه
– دانشگاه غیر انتفاعی مهر آستان
– دانشگاه پیام نور
– آموزشكده فنی امام جعفر صادق (ع)